افزایش شانس مذاکرات اتمی در دیدار اردغان و خامنه ای

از رضا تقی زاده - تحلیل گر سیاسی
علی رغم سکوت خبری تهران پيرامون جزئيات ديدار روز پنجشنبه رجب طيب اردوغان، نخست وزیر ترکیه و آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، که پشت درهای بسته برگزار شد، انتقال «پيام شفاهی» رييس جمهوری آمريکا به رهبر جمهوری اسلامی، پيرامون مذاکرات آينده اتمی با گروه ۱+۵ که قرار است روز ۱۳ ماه آوريل آينده برگزار شود، توسط نخست وزير ترکيه بسيار محتمل بنظر ميرسد.
اردوغان طی گفتگوی خبری کوتاه خود در تهران از پاسخ گفتن مستقيم به پرسش در مورد پيام رييس جمهور آمريکا اجتناب ورزيد.
بنا بر گزارش های تکذيب نشده، اوباما طی يک سال گذشته، علاوه بر پيام های نوروزی برای مردم ايران، دو پيام جداگانه نيز که گفته ميشود رييس جمهوری عراق و مسئولان پادشاهی عمان حامل آنها بوده اند، برای رهبر جمهوری اسلامی ارسال داشته است.
در حاشيه ديدار های دو جانبه هفته جاری مابين رهبران شرکت کننده در کنفرانس امنيت اتمی سئول، اوباما از دميتری مدوديف، رييس جمهوری کنونی روسيه هم خواسته بود که پيام شخصی او را به پوتين، رييس منتخب آن کشور برساند و از وی بخواهد تا برگزاری انتخابات آينده رييس جمهوری آمريکا ( در ماه نوامبر) ، در مورد نصب سپر موشکی اروپا به او فرصت بدهد.
نخست وزير ترکيه که در کنفرانس سئول حضور داشت، مانند مدودوف ديداری نسبتا طولانی با رييس جمهور آمريکا برگزار کرد و سفر رسمی دو روزه اردوغان به تهران بعد از پايان کنفرانس سئول صورت گرفت.
در برنامه از پيش انتشار يافته ديدار اردوغان و هيات همراه او از تهران، ملاقات و مذاکره نخست وزير ترکيه با رهبر جمهوری اسلامی مورد اشاره قرار نگرفته بود. برنامه ديدار روز اول اردوغان که شامل ديدار با محمود احمدی نژاد بود نيز تغيير يافت و اين ديدار به روز دوم اقامت او در تهران منتقل شد.
از اين لحاظ تغيير برنامه از پيش تنظيم شده نخست وزير ترکيه در تهران بمنظور ديدار وی با آيت الله خامنه ای و بحث پيرامون مذاکرات اتمی، و مطلع ساختن رهبر جمهوری اسلامی از نقطه نظر های آمريکا را ميتوان کاملا متصور دانست.
نخست وزير ترکيه، بر خلاف پاره ای از رهبران کشور های کوچکتر منطقه، مشهور به استحکام رای سياسی و دارای شخصيتی جدی است. ديدار دو جانبه روز پنجشنبه وی با رهبر جمهوری اسلامی نيز که در آن غيبت محمود احمدی نژاد کاملا محسوس بود، بخاطر مبادله تعارفات ديپلماتيک و گرفتن عکس رسمی صورت نگرفته و هدفهای بسيار مهمتری را دنبال ميکرد.
نياز به تعامل
پرونده اتمی ايران يکی از پيچيده ترين موضوع های سياسی دو دهه اخير جهان بشمار ميرود و طی ۶ سال گذشته پيچيدگی موضوع افزايش يافته و شانس رسيدن به توافق پيرامون آن از راه مذاکره مابين ايران و جامعه جهانی به صورت مستمر کاهش يافته است.
دو گزينه اعمال فشار های فزاينده سياسی و اقتصادی، و يا رسيدن به توافق از راه انجام مذاکره، ( اعم از ميانجيگری ها و يا مذاکرات مستقيم ايران با جامعه اروپا و گروه ۱+۵ ) طی فرصت های متعدد در گذشته به شکست منجر شده است.
همزمان، ايران حرکت به سمت کسب ظرفيت تبديل شدن به يک قدرت نظامی
اتمی را ادامه داده و در اين راه به نتايج ملموس دست يافته است.
بی نتيجه ماندن دو گزينه آزموده شده، اينک دو گزينه متفاوت را در مقابل جامعه جهانی قرار داده که تن دادن به هريک دارای هزينه های غير قابل پيشبينی است: پذيرفتن ايران به عنوان عضو تازه باشگاه دارندگان بمب اتمی و يا مبادرت به جنگ برای متوقف کردن ايران پيش از دست يافتن به اين ظرفيت.
هزينه های قرار گرفتن در برابر هريک از اين دو گزينه، تنها متوجه يک سوی اختلاف نيست و بی ترديد جمهور اسلامی نيز در صورت ادامه بی اعتنايی به خواسته های جامعه جهانی، با مخاطراتی روبرو خواهد بود، که علاوه بر تخريب زير ساختهای داخلی، حتی احتمال تغيير در نظام سياسی حاکم بر ايران نيز ميتواند در شمول آن قرار گيرد.
اين نکته ای است که احتمالا طی گفتگو های دو جانبه اردوغان و خامنه ای مورد تاکيد قرار گرفته و رهبر جمهوری اسلامی از سوی نخست وزير ترکيه به تعامل در جريان گفتگو های ۱۳ آوريل ايران با گروه ۱+۵ تشويق شده است.
پرهيز از جنگ، باز گشت به ميز مذاکره و افزايش دادن شانس موفقيت گفتگو های آينده با ايران از راه تعامل، سياستی است که دولت کنونی آمريکا در جهت مصالح خود و همسو با منافع و امنيت منطقه ميبيند.
گزارش به کنگره آمريکا
همزمان با گفتگو های جدی اردوغان با خامنه ای در تهران، انتشار فراز هايی از يک گزارش تحقيقی تازه پيرامون برنامه های اتمی ايران که برای کنگره آمريکا تهيه شده، توسط بلومبرگ، تا حدودی زيادی کفه جنگ عليه ايران را سبکتر ساخته است.
در اين گزارش که انتشار گزينه ای آن به نوبه خود امتياز محسوسی است به جمهوری اسلامی و اقدامی در جهت کاهش تنش با ايران پيش از انجام گفتگو های آينده، اشاره شده که حمله نظامی عليه ايران برنامه اتمی آن کشور را متوقف نخواهد ساخت و در عمل فاصله ايران با بمب اتمی را کمتر خواهد ساخت.
در گزارش ياد شده پراکندگی کارگاه های ساخت قطعات و مونتاژ سانتريفيوژ ها در ايران به عنوان مانع از ميان بردن آنها با توسل به حمله نظامی مورد اشاره قرار گرفته که يک واقعيت غير قابل انکار است.
در بخش ديگری از اين گزارش آمده است که مردم آمريکا به گزارش های سازمانهای اطلاعاتی خود پيرامون برنامه های اتمی ايران باور دارند.
در گزارش اول که سال ۲۰۰۷ انتشار يافت گفته شده بود که ايران از سال ۲۰۰۳ پيگيری برنامه نظامی اتمی را متوقف ساخته. در گزارش دوم که در دولت اوباما تهيه شد گفته شده که ايران هنوز تصميم به ساخت بمب اتمی نگرفته است.
با اين ترتيب، گزارش ياد شده از راه کاهش دادن مزايای جنگ عليه ايران، و تاکيد بر خطرات مبادرت به آن، منجمله کوتاه ساختن فاصله ايران با بمب اتمی تا حد شش ماه، عملا در جهت کاهش تنش در مقابل ايران قرار گرفته است.
بر اين اساس در صورت ارزيابی واقعگرايانه تهران از مخاطرات ادامه وضع موجود، آمريکا مايل است آمادگی خود را برای دست يافتن به تعامل با جمهوری اسلامی و رسيدن به توافق در مذاکرات دو هفته آينده، اعلام دارد.
گفتگو های اردوغان با رهبران جمهوری اسلامی، انتقال پيام احتمالی رييس جمهور آمريکا برای تهران، و انتشار فراز هايی از گزارش محرمانه ۵۲ صفحه ای که برای کنگره آمريکا تهيه شده، مجموعه تلاش هايی است در جهت تقويت شانس يافتن راه حل مسالمت آميز برای پرونده پيچيده اتمی ايران، و پرهيز از قرار گرفتن در برابر دو گزينه پر هزينه : پذيرفتن ايران اتمی و يا مبادرت به جنگ با تصور پيشگيری از آن