Tuesday 26 October 2010

سردار بیدار

در بزرگ داشت سومین مرد از قاجارها

معروف است که رضاشاه یک بار گفته بود در جمع همه قاجارها فقط دو مرد بود.یکی آغا محمد خان و دومی خانم فخرالدوله [مادر دكتر مصدق].ك.
این سخن را می توان به این شکل اصلاح کرد که مرد سومی هم در میان دودمان قاجارها بود که رضاشاه یا او را در تاریخ ندیده و نشناخته یا به دلیلی از دیدنش در تاریخ ابا کرده بود. او کسی جز عباس میرزا نیست . نوشته زیر ادای احترامی به این رجل با کفایت نظامی و اصلاح گر اجتماعی تاریخ معاصر ایران است
سوم آبان برابر با بیست‌وپنجم اکتبر مصادف است با سال‌روز درگذشت «عباس میرزا»، یکی از شاه‌زاده‌های با کفایت و دلیر قاجار، که رشادت‌های قابل توجهی در جنگ‌های ایران و روسیه از
خود نشان داد و سرانجام در این روز به سال 1212 خ. در سن 44 سالگی درگذشت
«عباس میرزا» پنجم شهریور سال ۱۱۶۸ خورشیدی در روستای «نوا» از توابع لاریجان به دنیا آمد. او فرزند چهارم «فتح‌علی‌شاه قاجار» بود و مادرش «آسیه» نام داشت. او به دلیل هوش و ذکاوتی که داشت در سن شانزده سالگی به ولی‌عهدی برگزیده شد و همان سال نیز به «آذربایجان» رفت و والی آن جا شد.
فتح‌علی‌شاه برای آشنایی فرزندش با امور ایالتی و مسایل سیاسی روز، «میرزا عیسافراهانی» معروف به «قایم‌مقام فراهانی» یا «میرزا بزرگ» را که فردی با درایت بود به وزارت خود انتخاب کرد و به هم‌راه عباس میرزا به آذربایجان فرستاد

نایب‌السلطنه پس از رسیدن به تبریز به کمک قایم‌مقام فراهانی دست به اصلاحاتی اساسی زد و به یاری مستشاران نظامی، از انگلستان به تعلیم و اصلاح قشون ایران پرداخت. او به کارهای دیوانی نظم و ترتیبی خاص داد و طرز جمع‌آوری مالیات و عواید دولتی ظالمانه و برخلاف اخلاق و عدالت را سامان داد
وی دستور داد شهرهای مهم آذربایجان، از جمله اردبیل و خوی و مراغه از شکل و صورت‌های قبلی خارج شوند و به خصوص ترتیب خیابان‌ها و عمارات دولتی به طرز نوین احداث شوند او در شهر تبریز بناها و ساختمان‌های عمومی و گردش‌گاه‌های مختلفی را ایجاد کرد و به‌خاطر رفاه حال عموم، دستور داد اماکن و باغ‌های عمومی مفرح و دل‌انگیزی در داخل شهر تبریز ساخته شود
عباس میرزا از میان شاه‌زادگان قاجار تنها کسی است که در جنگ ده ساله ایران و روس همیشه در خط مقدم جبهه‌ها حضور یافته است و فرماندهی قشون ایران در جنگ‌های ایران و روس را بر عهده داشت
در این جنگ‌های ده ساله در نبردهای نظامی مهمی پیروز شد و توانست بارها مناطقی از ایران هم‌چون ایروان، قره‌باغ، گنجه و شیروان را از روس‌ها پس بگیرد، ولی سرانجام از آن‌ها شکست خورد پس از آن، ایران مجبور به پذیرش پیمان گلستان شد پیمانی که بر اساس آن قره باغ، باکو، شیروان، داغستان و گرجستان از ایران جدا شد
عباس میرزا پس از پیمان گلستان، درگیر جنگ با «عثمانیان» شد که در این نبرد پیروز شد و سپاه عثمانی را درهم کوفت سپس در شرایطی که قشون جدیدی بر اساس الگوهای اروپایی برای ایران ایجاد کرده بود، برای بازپس گیری سرزمین‌های از دست رفته ایران اقدام کرد.
در این جنگ‌ها که به دوره دوم جنگ‌های ایران و روس معروف است، ایران در مراحل ابتدایی به پیروزی‌های بزرگی دست یافت، ولی با رسیدن قشون روسیه به فرماندهی «پاسکویچ»، و نیزبه دلایلی از جمله دخالت های بی جای برخی علما، بی اعتمادی و سوئ ظن فتح علی شاه ، و . . .ایران شکست خورد و حتا تبریز نیز سقوط کرد. به دنبال این نبردها، ایران به پیمان «ترکمن‌چای» تن داد که بر اساس آن افزون بر جداشدن ایروان، نخجوان، اردوباد و تالش از ایران، کاپیتولاسیون در مورد اتباع روسیه نیز بر دولت ایران تحمیل شد
عباس میرزا در سال‌های پایانی زندگیش به فرمان‌روایی «خراسان» انتخاب شد و برای نخستین بار پس از کشته شدن نادر شاه، یعنی پس از ۹۰ سال، حاکمیت دولت ایران بر خراسان مرکزی و باختری را به‌طور کامل تامین کرد.
وی هم‌چنین با لشگرکشی به هرات تلاش کرد تا حاکمیت دیرین ایران بر این شهر را نیز اعمال کند. برخی منابع نوشته اند که در این زمان بیماری‌اش شدت گرفت و او را وادار به بازگشت به مشهد کرد اما در پاره ای از منابع هم آمده است که عباس میرزا در بحبوحه جنگ های هرات در حالی به ناگاه در مشهد درگذشت که نشانه و پیشینه بیماری نداشت هر چه بود او در تاریخ سوم آبان ماه سال ۱۲۱۲ خورشیدی در حالی که هنوز ۴۴ سال بیش تر نداشت درگذشت و در زیارت گاه امام رضا، امام هشتم شیعیان به خاک سپرده شد
به هر روی با مرگ عباس‌میرزا، برنامه دولت ایران برای دست‌یابی به سرحدات خاوری تاریخی ایران ناتمام ماند

No comments: