قصه ای پر غصه

- نرسي قربان - تحلیل گر نفت و گاز
امير قطر هفته گذشته طرح 19ميليارددلاري‌ای را افتتاح كرد كه قرار بود 11 سال پيش در ايران اجرا شود. 11 سال پيش، شركت نفتي شل به مقامات ايراني پيشنهاد داد كه مجتمع تبديل گاز به فرآورده‌هاي نفتي موسوم به (GTL) را بسازد. شل مصمم بود كه اين طرح را در ايران اجرا كند. مذاكرات با بخش خصوصي، شركت ملي پتروشيمي، شركت ملي نفت و شركت ملي گاز ايران پيگيري شد. در مرحله نخست بخش خصوصي ايران كنار گذاشته شد و شركت شل قراردادي را با شركت ملي پتروشيمي براي احداث يك واحد 70هزار بشكه در روز GTL امضا كرد. اين دو شركت حدود 30ميليون دلار را كه احتمالا نيمي از آن از طرف ايران پرداخت شد، براي مطالعات و بررسي‌هاي اوليه هزينه كردند. ولي پس از دو سال فعاليت در اين طرح موافقت‌هاي لازم براي قيمت گاز و نحوه تخصيص اين گاز به طرح با شركت ملي نفت و ساير ارگان‌هاي ذي‌ربط به بن‌بست خورد و در سال 2005 قرارداد فسخ شد. شركت شل مذاكرات خود را با قطر از 2004 ميلادي شروع كرد و در سال 2006 قرارداد براي احداث مجتمع GTL مرواريد با قطر را به امضا‌ رساند و پنج‌سال بعد يعني هفته گذشته با 19ميليارددلار سرمايه‌گذاري در اين اميرنشين، بزرگ‌ترين مجتمع صنعتي منطقه شكل گرفت. علاوه بر آنكه اين سرمايه‌گذاري قرار بود و مي‌توانست در ايران انجام پذيرد و آنكه ايران قرار بود به بزرگ‌ترين مجتمع GTL جهان دست‌يابد و با توليد 140هزار بشكه فرآورده‌هاي نفتي با بهترين كيفيت از گاز طبيعي حدود 300هزار بشكه نفت اضافي براي صادرات داشته باشد، وجود اين مجتمع در ميدان مشترك در قطر امكان بهره‌برداري بيشتر و بهتر را به اين اميرنشين كوچك از حوزه مشترك گاز مي‌دهد.
مجتمع تبديل گاز به فرآورده‌هاي نفتي شل در قطر را به نام طرح GTL مرواريد (Pearl GTL Project) بزرگ‌ترين پالايشگاه از نوع خود در جهان است و با افتتاح آن توليد فرآورده‌هاي نفتي از گاز در قطر به حدود 175هزاربشكه در روز مي‌رسد و اين كشور را به رده بزرگ‌ترين توليد‌كننده GTL در دنيا ارتقا مي‌دهد. اين طرح به صورت مشاركت بين شركت بين‌‌المللي شل و شركت نفت قطر با به‌كارگيري جديدترين و بهترين تكنولوژي و مهندسي روز در جهان ساخته شده است و راهي براي قطر است كه ارزش افزوده قابل ملاحظه‌اي را از توليد گاز خود به دست آورد. آقاي Peter Voser بالاترين مدير شركت شل در اين مراسم اعلام كرد، افتتاح اين مجموعه، يكي از بزرگ‌ترين موفقيت‌هاي شركتش بوده است و مديون همكاري‌هاي شركت نفت قطر و شل است كه پس از پنج‌سال به نتيجه رسيده است. توسعه تكنولوژي تبديل گاز به فرآورده‌هاي نفتي 35 سال است كه در شركت شل دنبال مي‌شود و موفقيت اين طرح نتيجه اين زحمات است. طرح GTL مرواريد به صورت بالادستي و پايين‌دستي اجرا شده است. به اين معني كه 66/1 ميليارد فوت مكعب (حدود 47ميليون مترمكعب) گاز توسط شل از حوزه گازي گنبد شمالي كه با پارس جنوبي حوزه مشتركي را تشكيل مي‌دهد، توليد و پس از پالايش كامل گاز متان براي مصرف در اين مجتمع به‌كار گرفته و 140هزار بشكه در روز گازوييل، نفتا، نفت سفيد، پارافين و روغن پايه توليد مي‌شود. 120هزار بشكه در روز هم ميعانات گازي (LPG و كاندنسيت) و اتان از اين عمليات به دست مي‌آيد.
اولين محموله‌هاي گازوييل اين مجتمع در ماه ژوئن 2011 به بازارهاي جهاني فرستاده شد. 52هزار كارگر و كارمند از 60 كشور جهان در اين طرح كه پنج‌سال طول كشيد به‌كار گرفته شد و 500ميليون ساعت كار براي طراحي و ساخت اين مجموعه كه بزرگ‌ترين پالايشگاه جهان است صرف شده است. تمام سرمايه حدود 19ميليارد دلاري اين طرح توسط شل تامين شده است. اين مجتمع در محلي به مساحت 250‌هكتار احداث شد. ارزش فروش مايعات گازي و فرآورده‌هاي نفتي اين مجتمع در سال حدود 11ميليارد دلار است و در‌آمد آن، حدود 3/7ميليارد دلار برآورد شده است. گاز مورد نياز بدون هزينه به اين پالايشگاه داده مي‌شود ولي در منافع طرح شريك است. درآمد اين كشور به ازاي توليد يك‌متر‌مكعب حدود 30 سنت به ازاي هر مترمكعب گاز خواهد بود بدون آنكه اين كشور يك دلار هم سرمايه‌گذاري مستقيم در اين طرح كرده باشد. مسوولان وزارت نفت، شركت ملي نفت ايران و شركت ملي پتروشيمي در سال‌هاي 1379 تا 1384 حتما دلايل و مستنداتي داشته‌اند كه اجازه دادند اين سرمايه‌گذاري عظيم به عوض ايران در قطر انجام پذيرد